Aerosol Nasıl Bir Karışım?
Sokakta yürürken, İstanbul’un kalabalık caddelerinde ya da bir kafede otururken etrafımda sürekli bir çeşitlilik, bir karışım görüyorum. Herkes bir şekilde farklı ama bir şekilde de aynı. Benim gibi düşünmeyen, farklı diller konuşan, farklı renklere sahip, farklı yaşam biçimlerine sahip insanları gözlemliyorum. Bu çeşitlilik aslında toplumun bir mikrokozmosu gibi. Tıpkı bir aerosol gibi. Peki, aerosol nasıl bir karışım? Dışarıdan bakıldığında homojenmiş gibi görünen ama aslında çok farklı parçacıkların bir arada bulunduğu bir karışım. Bunu toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden incelemek, bu karışımın bireyler üzerindeki etkilerini anlamak açısından oldukça önemli.
Aerosol ve Toplumsal Cinsiyet: Herkesin Havası Farklı
İstanbul gibi büyük şehirlerde, toplu taşımada, sokakta, kısacası her ortamda cinsiyetin etkilerini görmek çok kolay. Bir aerosol düşünün, içinde farklı maddeler var ama dışarıdan bakıldığında hepsi aynı gibi görünüyor. Kadınlar ve erkekler de toplumda benzer şekilde “aynı” gibi gözükse de, aslında çok farklı birer “parçacık” oluşturuyorlar. Kadınlar, toplumsal cinsiyet rollerinden dolayı kendilerine ayrılan yerlerde sıkışıp kalmışken, erkekler ise belirli bir özgürlüğe sahip. Bu durum, hayatı neredeyse her alanda etkiliyor. Örneğin, bir sabah işe giderken, metroda kalabalık arasında, özellikle kadınlar daha fazla yer kaplamadan, daha sessiz bir şekilde hareket etmeye çalışırken erkekler daha rahat bir şekilde alan açabiliyorlar.
Aerosol gibi, her bir birey, toplumun parçası olarak var olsa da, farklı çevresel faktörlerden etkileniyor. Toplumda kadın olmanın, erkek olmanın, ya da farklı bir cinsiyet kimliğine sahip olmanın taşıdığı toplumsal yansıma, hava içindeki parçacıkların birbirleriyle etkileşimindeki farklılıklar gibi. Kadınlar, sosyal baskılar nedeniyle bazen kendilerini daha görünmez hale getirme ihtiyacı duyuyor. Fakat bu, onların sadece birer “karışım” parçası olduğu gerçeğini değiştirmiyor.
Çeşitlilik: Herkesin Bir Yeri Var, Peki Ya Gerçekten?
Aerosol, çok farklı parçacıklardan oluşur ama bir arada sürüklenirler, kimi zaman büyük bir bulut oluştururlar. Toplumda ise, kimlikler, etnik kökenler, yaşam biçimleri birer parçacık gibi… Ancak bu çeşitlilik, bazen toplumda kendini gösterebilirken bazen de görülmeyebilir. İstanbul’da, iş yerimde ya da toplu taşımada, sürekli farklı gruplarla etkileşime geçiyorum. Farklı kültürlerden, farklı yaşlardan gelen insanlar arasında, bazen bu çeşitliliğin görünürlüğü bambaşka bir boyut kazanıyor. Çalışma arkadaşlarım, farklı coğrafyalardan gelen ve farklı yaşam biçimlerine sahip bireyler. Bunun etkisini her gün hissediyorum.
Bir yanda işyerindeki LGBTİ+ çalışanlar, diğer yanda geleneksel değerlerle yetişmiş bir grup insan… Her ikisi de bir arada ve bir şekilde, farklı havalarda bir aerosol gibi varlar ama aralarındaki farklar toplumsal baskılardan kaynaklanıyor. Bazı insanlar kendini daha fazla görünür kılarken, bazıları ise bu farklılıklarını gizlemeye çalışıyor. Bir grup, daha rahat “sahaya çıkarken”, diğer grup toplumsal beklentiler nedeniyle yerini daha az görünür ve daha silik tutuyor. Çeşitlilik, ancak eşitlik sağlandığında anlam kazanır. Tıpkı bir aerosoldeki parçacıkların birbirine zarar vermeden bir arada durması gibi, toplumsal çeşitliliğin de toplumsal adaletle şekillenmesi gerekir.
Sosyal Adalet: Herkes İçin Eşit Alan
Sosyal adalet, aerosolün içindeki her parçacığın eşit şekilde yer kaplaması, her bireyin toplumda eşit haklara sahip olması gerektiğini savunur. Ancak sokakta, işyerinde ve diğer sosyal alanlarda, bazen kimliklerimize dayalı bir ayrımcılık ile karşılaşıyoruz. İstanbul’un en yoğun saatlerinde, metrobüs gibi toplu taşıma araçlarında, kadınlar için durum bir hayli zorlayıcı olabiliyor. Özellikle kalabalık saatlerde, erkeklerin daha rahat yer kaplaması, kadınların daha fazla “sıkıştırılmış” hissetmesine neden olabiliyor. Toplumda sosyal adaletin sağlanması, bu tür küçük ama önemli eşitsizliklerin giderilmesiyle mümkün olur.
Aerosolün içindeki her bir parçacık, çevresel faktörlere göre dağılır. Bu, tıpkı toplumdaki bireylerin de dış etkenlere göre daha farklı biçimlerde etkilenmesini simgeler. Örneğin, ekonomik durumu iyi olmayan ya da sosyal güvenceleri kısıtlı olan bireyler, toplumsal haklardan daha az yararlanabiliyor. İstanbul’da gözlemlediğim kadarıyla, yoksul semtlerde yaşayan kadınlar, eğitim olanaklarından daha az faydalanabiliyorlar. Çeşitli engeller, bu bireylerin kendilerini daha zor bir karışımda bulmalarına yol açıyor.
Sonuç: Bir Karışımın İçindeki Her Birey
Aerosol, bir karışımdan daha fazlasıdır; farklı maddelerin birbirine karıştığı ama kendi özgün hallerini de koruduğu bir yapıdır. Toplum da benzer bir yapıya sahiptir. Her birey, kendi kimliğini, cinsiyetini, ırkını ya da sınıfsal durumunu taşır. Fakat bu kimlikler, toplumsal yapının etkisiyle şekillenir. Bir aerosol gibi, bu farklı “parçacıklar” bir arada ama çoğu zaman birbirinden bağımsız şekilde sürüklenir. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet, bu karışımın daha adil ve eşit bir hale gelmesi için çok önemli faktörlerdir. Fakat bu eşitliğe ulaşmak, herkesin eşit haklarla, özgürce bir alanı sahiplenmesiyle mümkündür.