Görgü Tanığı Mahkemeye Gitmezse Ne Olur? Tarihsel Süreçlerde Adaletin Sessiz Tanıkları
Bir tarihçi olarak geçmişi anlamaya çalışırken fark ettiğim en önemli gerçek şudur: Adaletin sesi, tanıklıkla başlar. Bir olayın yalnızca failleri değil, onu görenler, duyanlar, bilenler de tarihin tanıklarıdır. Antik çağlardan bugüne kadar tanıklık, hem adaletin temeli hem de toplumların vicdanı olmuştur. Ancak bazen tanıklar sessiz kalır, korkar, geri çekilir. İşte o zaman tarih, sessizlikle gölgelenir. “Görgü tanığı mahkemeye gitmezse ne olur?” sorusu yalnızca bir hukuki mesele değil; aynı zamanda bir toplumsal hafıza sorusudur.
Tarihte Tanıklığın Gücü: Sessizlikten Sözün Kudretine
Tarih boyunca tanıklık, olayların yeniden inşasında belirleyici olmuştur. Antik Yunan’da mahkemelerde tanıklık yapmak, bir yurttaşlık görevi sayılırdı. Roma hukukunda tanıklık etmeyen kişi, adaleti engellemekle suçlanırdı. Bu anlayış, modern hukuk sistemlerine de ilham vermiştir.
Orta Çağ Avrupa’sında ise tanıklığın yerini yeminler ve kutsal inançlar almıştı. Bir tanık, mahkemeye gitmezse hem yasal hem de dini açıdan cezalandırılırdı. Çünkü toplum, adaletin ilahi bir düzenin yeryüzündeki yansıması olduğuna inanıyordu. Bu tarihsel çerçevede tanıklık, yalnızca bilgi değil, ahlaki sorumluluk anlamına geliyordu.
Modern Hukukta Görgü Tanığının Rolü
Günümüzde modern hukuk sistemleri, tanıklığın önemini korumaya devam etmektedir. Görgü tanığı, bir olayın doğrudan veya dolaylı şekilde gözlemcisi olan kişidir. Türk Ceza Kanunu’na göre, mahkeme tarafından çağrılan bir tanığın ifade vermemesi yasal sonuçlar doğurur.
Eğer bir görgü tanığı mahkemeye gitmezse, mahkeme o kişiyi zorla getirme kararı verebilir. Bu durum, adaletin gecikmemesi için alınan zorunlu bir önlemdir. Tanığın mazeretsiz şekilde ifade vermemesi, disiplin cezası veya zorla getirme kararı ile sonuçlanabilir. Ancak mesele yalnızca hukuki değildir; burada asıl tartışma, toplumsal sorumluluk ve vicdanın tarihsel gelişiminde saklıdır.
Toplumsal Dönüşümler ve Tanıklığın Evrimi
Tarihin kırılma noktalarında tanıklar her zaman belirleyici olmuştur. 20. yüzyılın en önemli örneklerinden biri, Nürnberg Mahkemeleri’dir. İkinci Dünya Savaşı sonrası Nazi suçlarının yargılanmasında tanık ifadeleri, adaletin yeniden inşasında kilit rol oynamıştır. Tanıklık burada yalnızca bir yargı süreci değil, insanlığın kendi vicdanıyla yüzleşmesidir.
Benzer şekilde, 1980 sonrası Türkiye’sinde de toplumsal olaylara tanıklık eden bireylerin ifadeleri, tarihin kayıtlarına yön vermiştir. Ancak sessizlik, bazen korkunun, bazen de umursamazlığın bir yansıması olmuştur. Bu noktada tarihçiler için en büyük problem, sessiz kalmış tanıkların ardında kalan boşluklardır. Her sessizlik, tarihin anlatısını eksiltir; her ifade, onu tamamlar.
Tarihi Sessizliklerin Bedeli
Bir görgü tanığının mahkemeye gitmemesi, yalnızca bir davayı değil, toplumsal güven duygusunu da etkiler. Çünkü tanıklık, bireyin topluma karşı yükümlülüğüdür. Bir olayın tanığı sustuğunda, adaletin terazisi dengesini kaybeder. Bu durum, tarih boyunca defalarca yaşanmıştır.
Örneğin, Fransız Devrimi sırasında adalet arayışı, halkın tanıklığıyla şekillenmiştir. Ancak kimi dönemlerde korku, iktidar baskısı veya çıkar ilişkileri nedeniyle tanıklar sessiz kalmış, bu da toplumsal travmalara yol açmıştır. Sessiz tanıklar, aslında tarihin görünmeyen sorumlularıdır.
Görgü Tanığının Etik Sorumluluğu
Bir tarihçi gözüyle bakıldığında tanıklık, sadece geçmişi değil geleceği de belirleyen bir eylemdir. Her ifade, gelecek kuşaklara bırakılan bir vicdan mirası gibidir. Mahkemeye gitmeyen bir tanık, yalnızca hukuku değil, tarihsel bilinci de eksiltir.
Tanıklığın etik yönü, bireyin toplumla kurduğu güven ilişkisine dayanır. Bu nedenle modern demokrasilerde tanıklık, yalnızca yasal bir görev değil, vatandaşlık bilincinin göstergesidir. Görgü tanığının ifade vermemesi, sadece bir davayı değil, toplumun ortak hafızasını da zedeler.
Sonuç: Sessiz Tanıklar ve Adaletin Geleceği
“Görgü tanığı mahkemeye gitmezse ne olur?” sorusuna yalnızca “zorla getirilir” demek yetersiz olur. Çünkü bu mesele, adaletin teknik bir işleyişinden çok, tarihsel bir vicdan meselesidir. Tanıklık, geçmişle bugünü birbirine bağlayan bir köprüdür; sessizlik ise o köprüyü yıkan bir dalga.
Okuyucuya şu soruyu bırakmak gerekir:
Eğer siz bir olayın tanığı olsaydınız, sessiz kalmayı mı yoksa tarihin tanığı olmayı mı seçerdiniz?
Bu sorunun cevabı, hem bireysel vicdanımızı hem de toplumun gelecekteki adalet anlayışını belirleyecektir.